حدود ۸۵ درصد از بیماری‌های مربوط به گیاهان، بیماری‌های قارچی هستند، که گل‌های زینتی و آپارتمانی شما را در معرض نابودی قرار می‌دهند. علت اصلی این عوارض، قارچ‌هایی هستند که باعث بروز علائمی همچون زرد شدن و پوسیدن برگ‌ها، پژمردگی گیاه و وجود لکه‌های مختلف بر روی برگ‌ها و گل‌ها می‌شوند.
اگر علاقه‌مند به نگهداری گیاهان آپارتمانی هستید، بهتر است که با انواع بیماری‌های قارچی گیاهان آپارتمانی و درمان آن‌ها آشنا شوید، تا بتوانید گل‌های زینتی خود را به بهترین شکل ممکن، به دور از هرگونه بیماری و خطر، در خانه نگهداری کنید. در این گفتار، انواع قارچ‌های بیماری زای گیاهان، علائم و نشانه‌های بیماری و روش‌های درمانی را به شما معرفی می‌کنیم.
- با انواع قارچ‌های بیماری زای گیاهان آشنا شوید
- قارچ‌های ساپروفیت
- قارچ‌های انگلی
- قارچ‌های بیماری‌زای خاک
- علائم بیماری‌های قارچی گیاهان
- آنتراکنوز برگ گیاه (Anthracnose)
- کپک سفید
- کپک خاکستری
- قارچ دوده‌ای یا کپک دوده‌ای
- سفیدک پودری
- پوسیدگی ریشه
- زنگار
- لکه برگ باکتریایی
- شل شدن ریشه
- زغالک
- روش‌های درمان قارچ گیاهان آپارتمانی
- نحوه پیشگیری از بیماری قارچی گیاهان
با انواع قارچ‌های بیماری زای گیاهان آشنا شوید
قارچ‌ها در هوا، آب و خاک به وفور یافت می‌شوند و تعداد زیادی از آن‌ها، عامل اصلی بیماری‌های قارچی در گیاهان به شمار می‌روند. انواع قارچ‌های بیماری زای گیاهان عبارت‌اند از:
قارچ‌های ساپروفیت
این قارچ‌ها، از مواد آلی مرده تغذیه می‌کنند. آن‌ها معمولا در شرایط مرطوب و گرم رشد می‌کنند، و می‌توانند باعث ایجاد لکه‌های سیاه، قهوه‌ای یا سفید روی برگ‌ها، ساقه‌ها و گل‌ها شوند. طیف وسیعی از انواع قارچ‌های ساپروفیت وجود دارند، که از طریق هوا، آب یا ابزار آلوده به گیاهان منتقل می‌شوند.
قارچ‌های انگلی
قارچ‌های انگلی، از بافت‌های زنده یا سیتوپلاسم گیاهان تغذیه می‌کنند، و از طرق مختلف مانند روزنه‌های موجود در برگ‌ها، عدسک روی ساقه و زخم موجود بر روی گیاه، وارد آن می‌شوند. در بسیاری از موارد نیز این عوامل بیماری زا (پاتوژن یا بیمارگر)، از گیاه بیمار به سایر گیاهان سالم نیز منتقل می‌شوند و در نهایت، ریشه، ساقه و برگ‌های گل‌ها، پوسیده خواهند شد.
قارچ‌های بیماری‌زای خاک
این قارچ‌ها در خاک زندگی می‌کنند، و می‌توانند باعث بیماری در گیاهان شوند. آن‌ها معمولا از طریق زخمی شدن گیاه وارد گیاه می‌شوند.
رایج‌ترین بیماری‌های قارچی گیاهان آپارتمانی، به شرح زیر هستند:
- آنتراکنوز برگ گیاه (Anthracnose)
- کپک سفید
- کپک خاکستری
- قارچ دوده‌ای یا فوماژین
- سفیدک پودری
- پوسیدگی ریشه
- زنگار
- لکه برگ باکتریایی
- شل شدن ریشه
- زغالک
علائم بیماری‌های قارچی گیاهان
هر بیماری قارچی، علائم خاص خود را دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
آنتراکنوز برگ گیاه (Anthracnose)
شایع‌ترین علائم این بیماری، زرد شدن و در نهایت قهوه‌ای شدن برگ‌هاست، و باعث از بین رفتن گل‌های آپارتمانی می‌شوند. دو نوع قارچ به نام‌های Collectrotrichum و Gloeosporium، پاتوژن مرتبط با بیماری آنتراکنوز گیاهان است، که از قارچ‌های بیماری زای خاک به شمار می‌روند. این پاتوژن‌ها، شاخ و برگ گیاهان را هدف قرار داده و معمولا بر اثر خاک آلوده به گیاه میزبان، حمله ور می‌شوند.
برای درمان گیاه باید قسمت‌های آلوده را با ابزار استریل شده از گیاه جدا کنید و دور بیندازید. در آخر هم از قارچ کش مناسب برای ضدعفونی کردن و از بین رفتن بیماری استفاده کنید.
کپک سفید
علائم این بیماری، به شکل توده‌های گِردی از قارچ‌های سفیدی هستند، که از سطح خاک به سمت گیاهان بالا می‌روند.
کپک سفید، نوعی از بیماری‌های قارچی است، که از ذرات بسیار ریز معلق در هوا ایجاد شده و بر روی خاک و سطوح مختلف، به وفور دیده می‌شوند. هنگامی که این کپک‌ها در تماس با گل‌های آپارتمانی قرار می‌گیرند، به داخل خاک نفوذ کرده و باعث پوسیدگی ریشه گیاه می‌شوند.
برای درمان کپک سفید، ابتدا گیاه را از خانه بیرون ببرید و یک روز کامل، در معرض نور آفتاب قرار و هوا (هوای گرم نه خیلی سرد) قرار دهید. چنانچه کپک‌ها از بین نرفتند، بهتر است که با یک کاردک، کپک را از روی سطح خاک جمع کنید. سپس با استفاده از پارچه آغشته به مایع ظرف‌شویی، کپک در حال رشد روی شاخ و برگ‌ها را پاک کنید و در مرحله آخر نیز، از قارچ کش استفاده کنید.
کپک خاکستری
نشانه بیماری کپک خاکستری، این است که معمولا گلبرگ‌های در حال رشد یا برگ‌های تازه از قسمت نوک، شروع به قهوه‌ای شدن می‌کنند و کم‌کم دور تا دور برگ، سوخته و جمع می‌شود.
برخی از برگ‌های گیاهان مرده، حاوی قارچ‌های خطرناکی هستند که هاگ‌های آن‌ها بر اثر خشک شدن ناحیه آلوده شده به بیماری کپک خاکستری، به هوا منتقل شده و می‌توانند سایر گل‌های آپارتمانی و گل‌دار را نیز بیمار کنند. برای درمان این بیماری، ابتدا گلدان را از محیط خانه خارج کرده و با استفاده از قیچی، یا تیغ استریل شده، بافت آلوده را از گیاه جدا کنید. سپس از قارچ کش با پایه مس، برای ضدعفونی کلی گیاه استفاده کنید.
قارچ دوده‌ای یا کپک دوده‌ای
سیاه شدن سطح برگ‌ها و شاخه‌های گیاهان آپارتمانی، و درختانی مانند پرتقال، از نشانه این عارضه گیاهی به شمار می‌رود. علت اصلی بروز بیماری قارچ دوده‌ای، کپکی است که در عسلک‌های ترشح شده بر روی گیاهان وجود دارند. آفت‌هایی نظیر شته‌ها، شپشک آردی، مگس سفید، زنجره‌ها، عسلک را در گل‌ها به وجود می‌آورند و عسلک نیز منبعی از قارچ‌های انگلی بیماری زا به شمار می‌روند.
برای از بین بردن این قارچ‌ها و عسلک، ابتدا ناحیه آلوده را از گیاه جدا کرده و سپس برگ‌های دیگر را با پارچه مرطوب، به‌آرامی تمیز کنید.
سفیدک پودری
سفیدک پودری، نوعی آفت قارچی است که عامل بیماری زای طیف گسترده‌ای از گیاهان زینتی، درختان، علف‌ها و درختان میوه، محسوب می‌شود. نام دیگر آن، کپک پودری است و البته با کپک سفید فرق دارد، و به شکل زنگار، لکه‌های سفید رنگی را بر روی برگ‌ها، ساقه‌های جوان و گل‌ها، ایجاد می‌کند.
برای درمان، بهتر است که شاخ و برگ‌های آسیب دیده را از گیاه هرس کرده و دور بریزید. سپس خاک را از بقایای سفیدک پودری، پاک‌سازی کنید و رطوبت آن را نیز کاهش دهید. بهتر است که گیاه را در معرض هوای تمیز قرار داده، و به محض اینکه خاک کاملا خشک شد، آن را آبیاری کنید.
پوسیدگی ریشه
علت این بیماری، قارچ‌های خاکی هستند که در خاک‌های مرطوب مانده گلدان‌ها رشد می‌کنند، و باعث پوسیدن ریشه‌ها می‌شوند. از علائم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- پژمرده شدن گیاه از پایین به بالا
- تغییر رنگ شاخ و برگ‌ها (قهوه‌ای، زرد، سیاه)
- تغییر رنگ ریشه (قهوه‌ای و سیاه)
- بوی فساد ریشه
زنگار
بیماری زنگار، بخش‌های مختلفی از گیاه میزبان را در بر می‌گیرد و به برگ‌ها، ساقه، بذر و حتی میوه گیاه نیز حمله‌ور می‌شود. از علائم زنگار می‌توان به وجود لکه‌های زرد، نارنجی و قرمز اشاره نمود. برای درمان این بیماری، برگ‌های آسیب دیده را هرس کنید و دور بریزید.
لکه برگ باکتریایی
علت اصلی این بیماری، انواع باکتری‌هایی هستند که در آب و هوای مرطوب رشد کرده، و بر شاخ و برگ گل‌ها تاثیر می‌گذارند. لکه‌های سیاه و آبدار بزرگ دایره‌ای بر روی برگ‌ها و ساقه، از نشانه‌های وجود این بیماری است.
شل شدن ریشه
از علائم این بیماری گیاهی، می‌توان به آبی شدن برگ‌های سبز اشاره نمود. قارچی به نام Plasmodiophora brassicae وجود دارد که باعث ضعیف شدن ریشه گیاهان می‌شود و به مرور زمان، فعالیت ریشه‌ها با اختلال روبرو شده و در نهایت، آسیب می‌بیند. این بیماری درمانی ندارد؛ بنابراین بهتر است گیاه خود را دور بیندازید.
زغالک
نشانه وجود زغالک، زرد شدن نوک برگ‌ها است، و به مرور زمان این لکه‌های زرد، در وسط یا انتهای برگ نیز به وجود می‌آیند؛ پس از آن، قهوه‌ای شده و همان قسمت برگ نیز سوراخ شده و از بین می‌رود.
منشا بیماری زغالک گیاهی، در خاک و گلدان گیاهان آپارتمانی است که شاخ و برگ‌های بالغ گیاه میزبان را هدف قرار می‌دهد. پاتوژن‌های این بیماری، قارچ‌هایی هستند که پس از خواب زمستانیِ گیاه، در شرایط مرطوب، رشد می‌کنند. این بیماری از گیاهان دیگر، خاک تازه و حتی گرد و غبار روی برگ‌ها، ایجاد می‌گردد.
برای بهبود این بیماری، ابتدا شاخ و برگ‌های درگیر را از آن حذف کنید و بیرون بریزید؛ سپس کل گیاه را با قارچ کش‌های طبیعی یا شیمیایی، ضدعفونی کنید.
روش‌های درمان قارچ گیاهان آپارتمانی
درمان کلی بیماری‌های قارچی گیاهان آپارتمانی، در چند مرحله بسیار ساده امکان‌پذیر است:
- ابتدا گیاه بیمار را دور از سایر گیاهان قرار دهید، تا بیماری به آن‌ها منتقل نشود.
- هر چه سریع‌تر قسمت‌های آسیب دیده، مانند شاخ و برگ‌ها را از گیاه میزبان، حذف کنید. از ابزار ضدعفونی شده مانند قیچی و تیغ استفاده کنید.
- گیاه را در معرض هوای تازه، نور کافی و تهویه مناسب قرار دهید؛ به عبارت دیگر، گیاه را جایی بگذارید که جریان هوا از میان تمامی شاخ و برگ‌های آن به خوبی عبور کند.
- مقداری آب گرم و چند قطره مایع دستشویی مخلوط کنید. سپس یک پارچه تمیز را به محلول آغشته کرده و تمام گیاه را به آرامی تمیز کنید.
- قسمت‌های آسیب دیده گیاه را با قارچ کش‌های طبیعی یا شیمیایی، افشانه کنید.
نحوه پیشگیری از بیماری قارچی گیاهان
اقدامات لازم برای جلوگیری از هر گونه بیماری‌های قارچی گیاهان آپارتمانی به شرح زیر است:
- به اندازه کافی، گیاه خود را آبیاری کنید. اگر گیاه شما همیشه مرطوب بماند، محیط مناسبی برای رشد انواع قارچ‌ها و باکتری‌هاست.
- گیاهان خود را در معرض نور کافی قرار دهید.
- مطمئن شوید که گلدان‌ها، زهکشی مناسبی دارند و اجازه ندهید، آب به مدت طولانی زیر گلدان جمع شود.
- گیاه آپارتمانی خود را در محیطی بگذارید، که جریان هوا به خوبی گردش می‌کند.
- برگ‌های خراب، پوسیده، لکه‌دار و آلوده را هرس کنید. داخل گلدان را از هر گونه برگ پوسیده و آشغال تمیز نگه دارید.
- از قارچ کش‌های طبیعی مانند دارچین، جوش شیرین و سرکه سیب، بر روی سطح گلدان بپاشید.
جمع‌بندی
بیماری‌های قارچی گیاهان آپارتمانی، از طریق زخم شاخه یا ساقه به گیاه منتقل می‌شوند. اما رسیدگی کامل به گیاه، مانند آبیاری به موقع و به اندازه، می‌تواند از بروز بیماری‌های قارچی پیشگیری به عمل آورد. هر چند برای درمان گیاهان بیمار نیز، باید حتما آن‌ها از سایر گل‌ها جدا کرده و مراحل جداسازی قسمت‌های بیمار را انجام دهید؛ ضمن این که باید از قارچ کش، برای از بین بردن بیماری استفاده کنید.