آبیاری
آبیاری یعنی مدیریت و رساندن مقدار مناسب و به اندازه ی آب به گیاه برای رشد، سلامت و برداشت بهتر در کشاورزی و باغبانی، مخصوصاً زمانی که آب باران یا رطوبت طبیعی خاک برای نیاز گیاه کافی نباشد.
آبیاری درختان میوه
یکی از مهمترین مراحل رشد گیاه آبیاری است. اگر در این مرحله اصول کلی را به طور صحیح انجام دهیم بسیاری از مشکلات، نظیر کاهش محصول و بوجود آمدن آفات و بیماری ها از بین می رود در نتیجه شاهد رشد مطلوب تری خواهیم بود.
روش های آبیاری درختان میوه:
آبیاری قطره‌ای:
بهترین روش برای صرفه‌جویی در آب و جلوگیری از بیماری‌های قارچی.
آبیاری سطحی (غرقابی) :
یک روش معمول سنتی، که با هدررفت زیاد آب همراه است.
آبیاری بارانی:
در باغ‌های بزرگ کاربرد دارد اما برای برخی درختان مناسب نیست (مثلاً انگور و زردآلو= امکان ترک خوردن میوه یا ریختن شکوفه ها به دلبل سبکی).
آبیاری قطره ای درختان میوه:
آبیاری قطره‌ای یکی از بهترین و اقتصادی‌ترین روش‌ها برای آبیاری درختان میوه است، مخصوصاً در مناطقی که با کم‌آبی یا محدودیت منابع آب مواجه هستند. در این روش، آب به صورت قطره‌ای و تدریجی دقیقاً به ریشه درختان می‌رسد که باعث مصرف بهینه‌ی آب و کاهش خسارت ناشی از بیماری‌های قارچی و علف‌های هرز خواهد شد.
نکته:
اگر از سیستم آبیاری قطره‌ای استفاده می‌کنید، توصیه می‌شود که در همان ساعات خنک آبیاری انجام شود تا حداکثر جذب و کمترین هدررفت آب حاصل شود.
نحوه اجرای آبیاری قطره‌ای برای درختان میوه:
طراحی و نصب سیستم:
از لوله‌های اصلی (پلی‌اتیلن) و لوله‌های فرعی (لاینر) استفاده می‌شود.
هر درخت معمولاً به یک یا چند قطره‌چکان با دبی‌های ۴ یا ۸ لیتر در ساعت متصل می‌شود (بسته به سن و اندازه درخت).
محل قرارگیری قطره‌چکان‌ها:
برای نهال‌های جوان، قطره‌چکان نزدیک تنه نصب می‌شود.
برای درختان بالغ، قطره‌چکان‌ها باید در ناحیه سایه‌انداز و اطراف ریشه (دور تا دور تنه با فاصله) قرار گیرند تا هزینه آب به کل ریشه برسد.
آبیاری درختان میوه در تابستان/زمستان
آبیاری درختان میوه در تابستان و زمستان تفاوت‌های اساسی دارد و اگر طبق اصول هر فصل عمل کنی، هم درخت سالم‌تر می‌ماند و هم مصرف آب بهینه‌تر خواهد بود.
به‌طور معمول هر ۲ تا ۴ روز یکبار، هر بار بین ۳۰ دقیقه تا چند ساعت (متناسب با دبی و نیاز آبی درخت و شرایط اقلیمی).
در تابستان دفعات بیشتر و در زمستان و بهار کمتر.
هدف، مرطوب ماندن ریشه است نه غرقاب کردن خاک.
ناگفته نماند که می‌توان کودهای محلول را همراه آب تزریق کرد تا تغذیه موثرتری انجام شود.
مزایای آبیاری قطره‌ای درختان میوه
صرفه‌جویی در آب: کاهش هدررفت آب از سطح خاک و تبخیر.
تغذیه موضعی: رساندن آب و مواد غذایی فقط به ناحیه ریشه.
جلوگیری از بیماری‌های قارچی: عدم خیس شدن برگ‌ها و ساقه‌ها.
کاهش رشد علف هرز: فقط ریشه درخت آبیاری می‌شود.
کاهش هزینه نیروی کار: نیازمند کارگر کمتر نسبت به روش‌های سنتی.
اشکالات رایج در آبیاری قطره ای درختان میوه:
گرفتگی قطره‌چکان‌ها: به مرور ممکن است قطره‌چکان‌ها با رسوب، جلبک یا خاک مسدود شوند؛ فیلترگذاری و شست‌وشوی سالانه لازم است.
یخ‌زدگی در زمستان: سیستم باید تخلیه شود تا آسیب نبیند.
تنظیم فشار: فشار آب باید منظم و یکنواخت باشد؛ در غیر این صورت همه قطره‌چکان‌ها به طور یکنواخت کار نمی‌کنند.
برنامه‌ریزی آبیاری درختان میوه :
۱. تعیین فواصل و دفعات آبیاری
بهار:
آغاز رشد و گل‌دهی، نیاز به آب بیشتر از زمستان ولی کمتر از تابستان.
هر ۷–۱۰ روز یک بار (بسته به رطوبت خاک).
تابستان:
بیشترین نیاز آبی؛ دوران رشد سریع میوه.
هر ۳–۷ روز یک بار (در گرمای شدید حتی هر ۲ روز).
پاییز:
کاهش رشد گیاه، نیاز به آب کمتر.
هر ۱۰–۱۴ روز یک بار.
زمستان:
عمدتاً آبیاری تعطیل مگر در مناطق خیلی خشک یا سال کم‌بارش.
هر ۲۰–۳۰ روز یک بار و به مقدار محدود.
۲. میزان آب برای هر درخت (تقریبی)
(برای خاک سبک تا نیمه‌سنگین و درختان بالغ، به ازای هر نوبت)
نهال: ۲۰–۴۰ لیتر
درختان جوان: ۵۰–۸۰ لیتر
درختان بالغ: ۱۰۰–۱۵۰ لیتر
نیاز آبی بستگی به نوع درخت، سن، وضعیت آب‌وهوایی و خاک دارد.
۳. مدت و نحوه آبیاری در روش قطره‌ای
معمولاً هر قطره‌چکان با دبی ۴–۸ لیتر بر ساعت به تعداد مناسب دور درخت قرار گیرد.
مدت هر نوبت: بین ۱ تا ۲ ساعت (بسته به دما و سن گیاه).
هدف: مرطوب شدن خاک تا عمق ریشه (معمولاً ۳۰–۵۰ سانتی‌متر).
۴. توصیه های کلیدی و نکات مدیریتی
صبح زود یا عصر را برای آبیاری انتخاب کنید.
فاصله و محل قطره‌چکان‌ها: در سایه‌انداز و اطراف درخت، هر سال با بزرگ‌تر شدن درخت فاصله قطره‌چکان‌ها را افزایش بدهید.
بررسی رطوبت خاک: همیشه پیش از آبیاری رطوبت را با انگشت یا میله چک کنید.
مالچ پاشی: برای حفظ رطوبت خاک، پای هر درخت مالچ بریزید (کاه، برگ خشک، پوشال).
نکات مهم در آبیاری درختان میوه:
- زمان مناسب آبیاری: بهترین زمان آبیاری صبح زود یا عصر است تا تبخیر به حداقل برسد و گیاه بیشتر بتواند آب جذب کند.
- میزان آبدهی: میزان آب موردنیاز به سن درخت، نوع درخت، نوع خاک و آب وهوای منطقه بستگی دارد.
- سن درخت: درختان جوان یا نهال‌ها باید آب بیشتری نسبت به درختان بالغ دریافت کنند.
اگر درختان برگ زیاد دارند یا در آب‌وهوای گرم قرار دارند، ممکن است به آب بیشتری نیاز داشته باشند. برای نهال‌های تازه کاشته شده، آبیاری باید سبک و مکرر باشد اما برای درختان بالغ حجم بیشتر آب با فاصله زمانی بیشتر توصیه می‌شود.
- نوع خاک: خاک سبک آب را سریع‌تر از دست می‌دهد و ممکن است نیاز به آبیاری بیشتری باشد. در مقابل اگر نوع خاک رسی و سنگین است آب را دیرتر از دست می‌دهد و نیاز به آب کمتری دارد.
- آب و هوا: هر چه دما بالاتر باشد، تبخیر آب از خاک و تعرق گیاه زیادتر می‌شود و در نتیجه، باید مقدار و دفعات آبیاری را افزایش داد. در مقابل در هوای سرد، نیاز آبی درختان کمتر است و دفعات آبیاری کاهش پیدا می‌کند.
- عمق ریشه: عمق رطوبت خاک باید حدود ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر باشد.
- آزمایش رطوبت خاک: قبل از هر آبیاری با فرو بردن میله یا چوب، رطوبت خاک را بررسی کنید. بهترین حالت این است که خاک اطراف ریشه مرطوب و خنک باشد، اما کاملاً غرقاب نباشد.
- آبیاری عمیق بهتر از آبیاری سطحی و مکرر است. آبیاری باید عمیق و کافی، اما با فاصله و زهکشی خوب باشد نباید همیشه سطح خاک خیس یا گل باشد.
- تعیین دقیق مقدار آبیاری: با توجه به علایم کم‌آبی یا آبیاری بیش‌ازحد گیاه. در قسمت زیر نکات مهمی در باره ی تشخیص کم آبی و آبیاری بیش از حد درختان میوه آورده شده است...
علائم کم آبی درختان میوه:
زرد شدن برگ‌ها (اغلب با سوختگی لبه‌ها)
کوچک ماندن یا ریختن میوه‌ها و گل‌ها
خشکی و شکنندگی برگ‌ها
کم رشد کردن شاخه‌ها و برگ‌ها
پوسته پوسته و عمیق شدن ترک‌های خاک اطراف درخت
افت کیفیت و کمیت محصول
مشکلات ناشی از کم آبی درختان میوه:
تضعیف سیستم ریشه و افزایش حساسیت به بیماری‌ها و آفات
کاهش گل‌دهی و باردهی سال بعد
توقف رشد یا خشک شدن نهال‌های جوان
کاهش سایز میوه و افت طعم
علائم آبیاری بیش از حد:
زرد شدن یا ریزش برگ‌ها
پوسیدگی ریشه‌ها (ریشه‌ها نرم و سیاه می‌شوند)
ایجاد بیماری‌های قارچی (لکه‌های تیره، کپک، پوسیدگی)
افتادگی یا پژمردگی برگ‌ها با وجود مرطوب بودن خاک
وجود بوی بد در خاک اطراف ریشه
کمبود اکسیژن برای گیاه (خفگی ریشه‌ها)
کاهش باردهی و کیفیت میوه
مشکلات ناشی از پر آبی درختان میوه:
گندیدگی دائمی ریشه‌ها و احتمال مرگ گیاه
آفات خاکزی و خزنده (مثل هزارپا و کرم‌ها) بیشتر می‌شوند
قارچ‌ها و باکتری‌های مضر راحت‌تر فعال می‌شوند.
گروه تخصصی آبیاری تکسام فروشنده و ارائه دهنده ی انواع تجهیزات آبیاری
www.irrigationshop.ir