خیار گلخانه‌ای، نوعی خیار است که در محیط کنترل شده گلخانه‌ها، پرورش می‌یابد. مزیت استفاده از گلخانه برای کشت خیار این است که شرایط محیطی نظیر دما، رطوبت، نور و آب، به صورت دقیق و اصولی، استفاده می‌شوند. در این صورت، می‌توان بهره وری تولید را افزایش داد. این نوع خیار به صورت هیدروپونیک یا در محیط خاکی پرورش می‌یابد. منظور از محیط هیدروپونیک محیطی است که در آن ریشههای گیاه به جای خاک، در داخل محلول مغذی قرار می‌گیرند. در هر دو روش، نیازهای غذایی و آبی گیاه، به صورت دقیق تامین می‌شود و آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی برای کنترل آفات و تغذیه گیاه، به کار برده می‌شوند.
برای به دست آوردن سود مناسب از کشت خیار گلخانه‌ای، کیفیت محصول، حرف اول را می‌زند. زمانی می‌توان محصول باکیفیت تولید نمود که نیازها و اصول پرورش حرفه‌ای محصول را بدانید.
شرایط محیطی مطلوب خیار گلخانه ای
شرایط محیطی مطلوب برای رشد و تولید خیار گلخانه‌ای به دما، رطوبت و عوامل دیگر مربوط است. در ادامه، تاثیر هر عامل را شرح می‌دهیم.
دمای معتدل
خیار گلخانه‌ای برای رشد، به دماهای معتدل نیاز دارد. دمای بهینه برای رشد این محصول در طول روز، حدود ۲۵-۳۵ درجه سانتیگراد و در شب‌ها حدود ۱۶-۲۰ درجه سانتیگراد است. دمای بسیار بالا یا پایین، می‌تواند بر روی رشد و تولید محصول باکیفیت، تاثیر منفی بگذارد.
رطوبت مناسب
رطوبت نسبی مناسب برای رشد این نوع صیفی جات، در حدود ۶۰-۸۰ درصد قرار دارد. رطوبت مناسب کمک می‌کند تا گیاه به خوبی رشد کند و از خشکی ریشه، جلوگیری می‌نماید. اما رطوبت بسیار بالا ممکن است باعث بروز بیماری‌های قارچی شود.
نور کافی
خیار گیاهی فتوتروپیک است؛ یعنی برای رشد به نور قوی نیاز دارد. برای تولید این محصول به روش کشت گلخانه‌ای، نور باید حداقل ۸-۱۰ ساعت در روز با شدت حداقل ۱۰۰۰ لوکس در سطح، به گیاه بتابد. استفاده از لامپ‌های روشنایی مناسب، می‌تواند نیازهای نوری گیاه را تامین کند.
آب و غذا
این گیاه دارای نیاز آبی بالایی است و باید به طور منظم آبیاری شود. همچنین، تامین مواد غذایی مورد نیاز آن، از طریق محلول مغذی در روش هیدروپونیک یا از طریق خاک در کشت خاکی، بسیار مهم است. این موضوع، شامل عناصر غذایی اصلی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم است.
تهویه مناسب
تهویه مناسب در گلخانه، برای جلوگیری از تجمع رطوبت و رشد قارچ‌ها بسیار مهم است. سیستم‌های مکانیکی یا طبیعی می‌توانند برای تهویه مناسب در این محیط‌ها استفاده شوند. مراقبت و کنترل دقیق از شرایط محیطی فوق می‌تواند به تولید موفق محصول، کمک کند.
دمای توصیه شده برای خیار گلخانه ای
دمای توصیه شده برای رشد و تولید خیار گلخانه‌ای معمولا در محدوده‌های زیر قرار می‌گیرد:
- دمای روز: حدود ۲۵-۳۵ درجه سانتیگراد
- دمای شب: حدود ۱۶-۲۰ درجه سانتیگراد
این محدوده دمایی به عنوان دمای بهینه برای رشد و تولید محصول باکیفیت، توصیه می‌شود. البته، دماهای متفاوت، ممکن است بسته به شرایط محیطی محل و نوع خیار، متغیر باشند. مهم است که دمای گلخانه در محدوده مطلوب نگه داشته شود؛ چون در این صورت، شاهد رشد بهینه گیاه خواهیم بود.
نکته مهم دیگری که باید مد نظر داشته باشید، این است که دماهای پر نوسان، تاثیر بسیار بدی بر رشد و تولید محصولات باکیفیت دارند. در دماهای بسیار بالا، گیاه ممکن است با مشکلاتی همچون خشکی و تنش حرارتی مواجه گردد. از طرفی، در دماهای بسیار پایین، رشد گیاه، ممکن است کند شود و در برخی موارد رشد نکند.
استفاده از سیستم‌های مکانیکی یا طبیعی برای کنترل دما در گلخانه این مشکل را رفع می‌کند. استفاده از روش‌های عایق بندی و ایجاد عایق حرارتی در اطراف گلخانه نیز می‌تواند به حفظ دمای مناسب برای رشد گیاه کمک کند.
جوانه زنی بذر خیار گلخانه ای
جوانه زنی بذر خیار گلخانه‌ای، می‌تواند مرحله مهمی در فرآیند تولید آن باشد. برای جوانه زنی بذر این گیاه، می‌توانید مراحل زیر را مورد توجه قرار دهید.
انتخاب بذر مناسب
ابتدا باید بذرهای سالم و با کیفیت را انتخاب کنید. سعی کنید بذرهای تازه و با تاریخ انقضا مناسب را استفاده نمایید. این مرحله، به عنوان اصلی‌ترین مرحله در فرآیند جوانه زنی در نظر گرفته می‌شود؛ زیرا در صورت فراهم کردن تمام شرایط مناسب برای رشد گیاه، بذر ضعیف و نامناسب، باعث رشد محدود و نامطلوب آن می‌شود.
خیس کردن بذر
برای شروع جوانه زنی، بذرها را در آب گرم به مدت حدود ۱۲-۲۴ ساعت خیس کنید. این کار به بذرها کمک می‌کند تا رطوبت را جذب کرده و فرآیند جوانه زنی را آغاز کنند.
انتخاب محیط مناسب برای جوانه زنی
می‌توانید از روش هیدروپونیک یا خاکی برای جوانه زنی بذرهای خیار گلخانه‌ای استفاده کنید. در روش هیدروپونیک، بذرها را در محلول مغذی قرار داده و در روش خاکی، بذرها را در یک محیط خاکی مرطوب و حاوی مواد غذایی قرار دهید.
دما و رطوبت
برای جوانه‌زنی گیاه، دما و رطوبت مناسب بسیار مهم هستند. دمای بهینه برای جوانه‌زنی خیار، در حدود ۲۰-۲۵ درجه سانتیگراد است. همچنین، رطوبت نسبتا بالا در محیط جوانه‌زنی حائز اهمیت است. می‌توانید از پوشش پلاستیکی یا دیگر روش‌ها برای حفظ رطوبت مناسب استفاده کنید.
فراهم کردن نور مناسب
بذرهای خیار برای جوانه‌زنی، نیاز به نور دارند. مطمئن شوید که بذرها به مقدار کافی نور دریافت می‌کنند. برای این کار، می‌توانید از لامپ‌های روشنایی مصنوعی یا مکانیزم‌های نوری دیگر برای تامین نور مورد نیاز گیاه استفاده کنید.
پس از اجرای این مراحل، نیاز است که از بذرها مراقبت و نگهداری لازم را بعمل آورید؛ سپس می‌توانید آنها را به محیط کشت اصلی منتقل کنید.
شرایط محیط مطلوب برای تولید نشا
سیستم تولید نشا در شرایط گلخانه‌ای برای تولید نشاهای گیاه استفاده می‌شود. در این سیستم، از بذرهای گیاه استفاده می‌گردد تا به نشاهای ریشه‌ای تبدیل شوند؛ در نهایت، به شکل گیاهچه های جوان تکثیر می‌شوند. این گیاهچه‌ها با هدف توسعه و رشد بیشتر، به محیط کشت اصلی منتقل خواهند شد. شرایط محیطی مطلوب برای تولید نشا در شرایط گلخانه‌ای عبارتند از:
- نور: نور فراوان و کافی برای رشد نشاهای گیاه بسیار مهم است. نشاهای گیاه، نیاز به حداقل 12-16 ساعت نور در روز دارند. در گلخانه، می‌توان از نور طبیعی پنجره‌ها یا سقف شیشه‌ای و یا نور مصنوعی لامپ‌های روشنایی استفاده کرد.
- دما: دمای مناسب برای تولید نشاهای گیاه در شرایط گلخانه‌ای، بین 20-25 درجه سانتیگراد است. این دماها برای جوانه زنی و رشد سریع و سالم نشاها بسیار مهم هستند. دماهای پایین‌تر ممکن است باعث تاخیر در جوانه زنی شوند و دماهای بالاتر نیز ممکن است باعث خشک شدن نشاها شوند.
- رطوبت: رطوبت نسبی بالاتر از 60-70 درصد برای تولید نشاهای سالم گیاه بسیار ضروری است. برای حفظ رطوبت مناسب در گلخانه، می‌توان از سیستم‌های اتوماتیک آبیاری و سیستم‌های آب‌پاش استفاده کرد.
- آبیاری: آبیاری منظم و مناسب برای تامین رطوبت مورد نیاز نشاهای گیاه نیز از دیگر از دیگر شرایط مورد نیاز است. آبیاری باید به گونه‌ای باشد که محیط، رطوبت مناسب را حفظ کند و به نشاها امکان جذب آب و عناصر غذایی را بدهد.
- محیط کشت: معمولا برای تولید نشا در شرایط گلخانه‌ای، از محیط‌های هیدروپونیک یا محیط‌های خاکی استفاده می‌شود. در محیط هیدروپونیک، ریشههای نشاها در محلول مغذی قرار می‌گیرند و در محیط خاکی، از خاک مرغوب و حاوی مواد غذایی استفاده می‌شود. در هر دو روش، می‌توان با رعایت استانداردهای لازم، محصولی باکیفیت را تولید کرد.
پرورش خیار گلخانه‌ای در سیستم کشت بدون خاک
پرورش خیار گلخانه‌ای در سیستم کشت بدون خاک یا هیدروپونیک، یک روش مدرن و پیشرفته برای تولید محصول باکیفیت در محیط‌های کنترل شده مانند گلخانه‌ها است. در این سیستم، ریشههای گیاهان به جای خاک، در یک محیط آبی حاوی محلول مغذی قرار می‌گیرند. این محلول مغذی شامل تمامی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه برای رشد و تبدیل شدن به بوته کامل است. انواع روش‌ها برای کشت خیار بدون خاک را در ادامه معرفی می‌کنیم.
- سیستم نیمه هیدروپونیک: در این روش، ریشههای گیاهان در سبدها یا مواد مختلفی مانند پوشال یا کربنیت قرار می‌گیرند و سپس سبد را درون یک مخزن حاوی محلول مغذی قرار می‌دهند. ریشه‌ها از طریق سبد به محلول مغذی دسترسی دارند و تغذیه می‌شوند.
- سیستم تراکم فازی: در این روش، ریشههای گیاهان در یک محیط پر از محلول مغذی قرار می‌گیرند و به طور مداوم توسط محلول مغذی شستشو می‌شوند. محلول مغذی به طور مداوم در حرکت است و ریشه‌ها از طریق تماس با محلول مغذی تغذیه می‌شوند.
- سیستم تیمار ریشه: در این روش، ریشههای گیاه در محلول مغذی قرار می‌گیرند و به صورت مستقیم در آن غوطه ور می‌شوند. ریشه‌ها به طور مستقیم از محلول مغذی تغذیه می‌شوند و هوا نیز با آنها در تماس است.
شرایط محیطی مطلوب برای پرورش خیار گلخانه‌ای در سیستم کشت بدون خاک شامل موارد زیر است:
- محلول مغذی باید حاوی تمامی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه باشد. این محلول، شامل عناصر غذایی اصلی مانند نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K) و عناصر غذایی دیگر مانند کلسیم (Ca) و منگنز (Mn) است. محلول مغذی باید به طور منظم تهیه و تغییر داده شود.
- pH محلول مغذی باید در محدوده مناسبی قرار بگیرد که گیاهان بتوانند عناصر غذایی را به خوبی جذب کنند. برای خیار، pH محلول مغذی بین 5.8 تا 6.5 معمولا مناسب است.
- دمای محیط برای رشد خیار در سیستم کشت بدون خاک باید به صورت بهینه تامین شود. دمای معتدل بین 20-25 درجه سانتیگراد برای رشد خیار مناسب است. البته، دماهای مختلف در فازهای متنوع رشد گیاه، ممکن است مورد نیاز باشد.
- در سیستم کشت بدون خاک، باید نور کافی برای گیاهان فراهم شود. از نورهای مصنوعی مانند لامپ‌های LED یا فلورسنت با طیف مناسب می‌توان استفاده کرد.
- رطوبت نسبی برای رشد خیار، بین 60-80 درصد است. استفاده از سیستم‌های اتوماتیک آبیاری و توری‌های تهویه مناسب می‌تواند رطوبت محیط را تنظیم کند.
مهمترین نکته در سیستم کشت بدون خاک یا هیدروپونیک، توجه به محلول مغذی و تغذیه منظم گیاهان است. تعادل صحیح عناصر غذایی و تنظیم دقیق مقادیر آنها در محلول مغذی، بسیار مهم است تا گیاهان به طور بهینه رشد کنند. همچنین، نظارت دقیق بر شرایط محیطی مهم است تا استرس‌های محیطی مانند بیماری‌ها و آفات را در سیستم کشت بدون خاک کنترل کنید.
با در نظر گرفتن این نکات و رعایت موارد مطرح شده، می‌توانید کشت اصولی و مناسبی داشته باشید. با انجام این مراحل، محصول شما دارای کیفیت مطلوب خواهد بود که در بازار فروش نیز بسیار پر متقاضی می‌شود. این امر باعث سوددهی بیشتر محصول خواهد شد.